Introductie IJsland reisdocumentaire

In 2019 ben ik een maand lang door IJsland gereden tussen half augustus en half september, alleen. Een onvergetelijke tijd met veel avonturen in adembenemend mooie maar ook ruige natuur. In de negen maanden na mijn reis heb ik een documentaire gemaakt om jullie te laten meegenieten van dit bijzondere eiland.

In acht episodes van elk ongeveer een kwartier reizen we stapsgewijs door dit schitterende land. We beginnen in het zuiden en reizen tegen de klok in door het eiland. Tussendoor gaan we steeds het binnenland in waar veel rust en ruigheid is te vinden.

De oplettende kijker zal zien dat ik met twee verschillende auto’s heb gereden. Door een defect in auto elektronica heb ik best wat tijd verloren. Ook qua filmapparatuur is er een en ander gesneuveld omdat ik in sommige weersomstandigheden toch wilde filmen. Wind, water en lavazand eiste zijn tol van apparatuur en mijn uithoudingsvermogen. Maar juist door die uitdagingen maak je levendige herinneringen en leer je doorzetten. Van de spannendste momenten en het slechtste weer (zoals in een zandstorm op Mælifellssandur) heb ik weinig beeld wat goed genoeg was voor in de film. Maar als je sommige wolkenluchten in episode 2 of rivierdoorgangen in episode 6 ziet, kun je je misschien wel voorstellen hoe het is als je daar bent in slechter weer. Als je ooit de gelegenheid hebt om in IJsland rond te gaan trekken: bereid je goed voor, en doe het!

De hele documentaire is gefilmd en geproduceerd door Johan Spies.

Veel dank aan Scott Buckley (www.scottbuckley.com.au) voor het ter beschikking stellen van zijn cinematische muziek.

Over episode 1

Tien over vijf ’s morgens, en ik sta onder een bijna heldere hemel aan het gletsjermeer Breiðárlón. Halverwege de onstuimige nacht is de wind gaan liggen en is het opgeklaard. In het meer drijven ijsbergen van kleiner dan een hand tot groter dan een herenhuis. Zwart lavazand van vulkaanuitbarstingen uit het verleden zorgt voor grote contrasten in het ijs. Geen twee ijsbergen zijn hetzelfde. Terwijl de zon langzaam wakker wordt drijven de ijsbergen door het beeld. Het licht verandert van diepblauw via roze naar het zachte geel als de zon doorkomt.

Via de hobbelige route F985 komen we bij de uitgestrekte Skálafellsjökull gletsjer met talloze gletsjerspleten. Van de gletsjer vliegen we richting de kust en kunnen de oceaan al zien liggen. We maken eerst een tussenstop bij de groene maar erg toeristische Fjaðrárgljúfur canyon. Hierna komen we aan bij de kliffen en kustlijn van Dyrhólaey, waar de Atlantische oceaan aan land komt. Veel papegaaiduikers en andere zeevogels halen in de vroege en late uren van de dag voedsel voor hun jongen. Ik heb maar één dag de papegaaiduikers gezien, want daarna waren deze trekvogels gevlogen. De kracht van de oceaangolven bij Vík is lastig vast te leggen; dit moet je voelen.

We gaan door naar Jökulsárlón, een gletsjermeer dat in verbinding staat met de zee. IJsblokken die van de gletsjer Breiðamerkurjökull afbreken smelten hier gedeeltelijk en de getijdestroom van de oceaan trekt ze vervolgens via een smalle opening naar de kust. De meeste ijsbergen spoelen vervolgens weer aan op het strand Breiðamerkursandur om daar langzaam te smelten. Op dit strand kun je dagen rondlopen om te kijken naar de reflecties in het ijs van zeewater, zeeschuim en het gitzwarte zand. De waterval Skogafoss blijft een schitterende waterval om te zien, maar is intussen veel te toeristisch geworden. Een beeld zonder mensen is haast niet mogelijk, net als een shot zonder dat je camera nat wordt.

Bij het gletsjermeer Heinabergslón kijken we naar een mooi fenomeen vanuit de lucht, vanaf het land én onderwater. Hier mengt bruin gletsjersmeltwater zich met helder sneeuwsmeltwater. Daarbij zie je soms de groenblauwe kleur die gletsjerijs heeft. Na timelapses van dit meer vliegen we over een aantal ijsbergen heen, waar de laagstaande zon reflecteert alsof er diamanten in het ijs zitten. We vliegen over de ruige gletsjer Svínafellsjökull en eindigen deze episode met de zonsondergang bij een van de vele gletsjertongen.

Over episode 2

Wind, storm en buien. Eén van de meest terugkerende thema’s tijdens deze reis. Als je met de auto stilstaat schudt deze nog heen en weer door de wind die erom heen giert.

We beginnen de episode met een stukje van route F88 richting Herðubreið. Deze route kon ik niet afmaken door te diepe rivieren. We zien diverse timelapses van wolkenluchten in het zuiden en oosten. Sommige wolken hingen zo laag dat je ze bijna zou kunnen aanraken. De stormwind zorgde ook regelmatig voor stofstormen onder deze luchten. Een deel van het water komt via de 80 meter hoge Fagrifoss naar beneden. Een mooie plek waar je in alle rust kunt genieten, omdat weinig mensen deze hoek opzoeken.

We maken een uitstapje naar het oosten en rijden over Snæfellsleið, route F909. Deze weg door grijs lavazand loopt langs de berg Snæfell, met zijn 1833m de hoogste berg in IJsland buiten de ijskappen. Overal waar in dit dorre gebied water aanwezig is, leven neonkleurige mossen in tinten tussen felgroen, geel en rood. Zeker vanuit de lucht is het scherpe contrast tussen deze vegetatie en de ondergrond goed te zien. Een deel van de IJslands rendier populatie is in de zomer in dit gebied aanwezig. Helaas heb ik er geen een gezien. Hoewel het er op de beelden rustig uit ziet, waaide ook hier mijn statief voor timelapse opnames ettelijke malen bijna om.

Terug in het zuiden rijden we een van de mooiste (maar vrij onbekende) routes: Öldufellsleið. Deze loopt vrij dicht langs uitlopers van de Mýrdalsjökull gletsjer. We komen een breed uitgestrekte waterval tegen bij het laatste gebouwtje voor de wildernis begint. Een heel stuk verder komen we bij een plek waar de weg óver een waterval loopt. Het water lijkt hier blauwzwart door het zwarte lavazand op de bodem, maar wordt wit bij de waterval of als je door de rivier rijdt. Naast deze heldere rivier loopt een rivier met bruin gletsjerwater. Een stukje verderop komen deze rivieren bij elkaar.

Terwijl op deze mooie plek de late middagzon nog schijnt zien we verderop in het binnenland de nieuwe buien al weer hangen. Bij de laatste rivierdoorgang kun je van bovenaf goed zien hoe de auto soms heen en weer schudt op de stenen die onderwater liggen. Nadat bij de tiende poging dit droneshot eindelijk is gelukt, wordt het tijd om verder te reizen naar het oosten.

Over episode 3

We beginnen episode 3 met ons hoofd in de wolken. Een mysterieuze sfeer hangt hier op de bergpas Hellisheiði, waar de onderste wolkenlaag vanuit het fjord om de kleurrijke bergen heen waait. Adembenemend was het uitzicht in deze weerscondities. Zoveel mystieker dan bij een strakblauwe lucht. We vliegen door de wolken richting het fjord Vopnafjörður wat je tussen de wolken door al kan zien liggen.

Ook bij de rots in de vorm van een olifant (Ljósastapi) hangen de wolken laag. Allerlei zeevogels vinden hier hun plek om te broeden en voedsel te halen. In deze hoek van IJsland is het heel rustig. Zelfs langs de hoofdweg komt hier maar af en toe een auto langs. Zo'n groot verschil met de zuidwestkust.

Eén van de spannende plekken om met de drone te filmen was bij Gljúfurár(s)foss. Vele vogels vliegen hier af en aan en komen rakelings langs je heen op volle snelheid. Aan de randen van de waterval hebben velen hun nesten met jongen. Wat opviel is dat de volwassen vogels helemaal geen geluid maakten. De enige aanwezige geluiden waren afkomstig van de jonge vogels en de waterval zelf. Aan het eind zien we dat de waterval door de canyon heen rechtstreeks uitmondt in zee. Ik heb erg van dit uitzicht genoten.

In diverse timelapses zien we het spel van wind, wolken en zonlicht rondom de bergen in de oostfjorden. We rijden door richting Seyðisfjörður en stoppen bij een van de watervallen daar. Via een glibberig pad kun je in het grot achter Fardagafoss komen en er zelfs volledig achterlangs lopen. Het is net een grote stortdouche maar dan met ijskoud water.

Ook langs de route 95 zijn diverse watervallen te vinden. Vanaf een waterval duiken we met de camera in het kristalheldere water om te kijken naar het onderwaterlandschap en de sterke stroming. Aan de andere kant van de berg loopt de bergpas Axarvegur die haast nog groener is. Hier komt water in heel veel etappes richting het dal gelopen. Na een fikse bui en het zien van de regenboog gaat de zon weer gaat schijnen. We hebben daardoor uitzicht tot het fjord Berufjörður. Intussen is het daar windstil geworden en genieten we van de kleurende zonsondergang en een rustige nacht.

Over episode 4

Verwondering.
Dat is wat er weer naar bovenkomt als ik deze episode steeds opnieuw zie. Als je bij de reisvoorbereidingen foto’s van Landmannalaugar opzoekt, lijkt het onwerkelijk dat deze plek bestaat. En zelfs als je er bent is het ongelooflijk.

’s Morgens beklim ik bij een stevige wind en temperaturen rond het vriespunt de blauwgroene berg Bláhnúkur. Links zie je al een deel van de rhyoliet bergen, maar vanaf de top ontvouwt zich het volledig panorama. Alsof er iemand de bergen heeft geschilderd in allerlei pasteltinten met hier en daar wat fluorescerend groen. Andere gedeeltes loop je dwars door manshoge lavavelden. Het weer wisselt in deze dagen vrij snel. In de zon en regen heeft het gebied weer een eigen karakter. Op diverse plekken zie je geothermische activiteit.

We rijden door naar Eldgjá, een zeer uitgestrekte vulkanische canyon met daarin onder andere de waterval Ófærufoss. Je kunt hier goed zien hoe de aarde ooit is opengereten bij een uitbarsting. Terwijl we verder rijden richting de F208 is het gaan regenen, maar de auto wordt nog natter bij de diverse rivierdoorgangen op deze route.

Bij de rivier Jökuldalakvísl maak ik een lange tussenstop om te genieten van de kleuren en structuren in het landschap hier. Na een forse regenbui verderop de route komt de zon nog even door als we over een aantal roodzwarte explosiekraters vliegen in een verder grijs landschap.

Ergens in dit grijze landschap opent zich een spectaculaire canyon met een groenblauw water en ontelbare watervallen. Een beeld wat je totaal niet verwacht als je al langere tijd door het desolate landschap hebt gelopen. De bijnaam van Sigöldugljúfur is “vallei van tranen”. In de stormwind hier raakte ik bijna de drone kwijt, maar gelukkig heb ik de beelden én drone veilig binnen kunnen halen.

We gaan voor de allerlaatste zon van de dag terug naar de kraters en bergen, waar de lange schaduwen aangeven dat deze episode er echt weer op zit.

Over episode 5

Het natte zand aan diverse IJslandse stranden is zo zwart, dat het lijkt alsof deze eerste beelden in zwart-wit geschoten zijn. Soms kun je in de brekende golf nog een groentint van het zeewater zien.

Van dit haast monochrome beeld gaan we naar een zeer kleurrijk geothermisch gebied, Hverir. Alsof je op de planeet Venus bent beland, met allerlei kleuren mineralen, kokende modder en fumaroles waar de stoom onder druk uit de aarde komt.

Bij het eerste zonlicht van de volgende morgen gaan we naar Goðafoss, waar het zachte zonlicht in combinatie met de watermist mooie regenbogen geeft. Hoewel ook hier de infrastructuur compleet is veranderd voor de hoeveelheid toeristen blijft het een mooie plek om terug te komen. En zeker zo vroeg in de morgen heb je nog een beetje het rijk alleen. Een korte tussenstop bij de rots Hvítserkur werd een stuk langer door de aanwezigheid van een groep zeehonden aan paar kilometer verderop.

In de Kolugljúfur canyon loopt het water via diverse watervallen naar de andere kant. Hier kun je net als op de meeste andere plaatsen niet onderin het canyon komen. Op een andere locatie kon dat wel. Toen ik daar in het ijskoude en hard stromende water mijn camera doopte, waren er op diverse plekken zalmen te zien.

Bij het lavaveld Leirhnjúkur is de bodem nog steeds warm na de laatste uitbarsting. In deze regio zit de aardwarmte dicht onder het oppervlak. Daarom wordt hier vanuit verschillende plekken veel energie gewonnen door een geothermische centrale. Een rondwandeling in dit gebied is zeker de moeite waard.

Net als de waterval Dettifoss. Hoewel het hier erg druk is met tourbussen die af en aan rijden blijft het genieten van de overweldigende watermassa uit de grootste gletsjerrivier van IJsland, Jökulsá á Fjöllum. Oorverdovend is deze waterval van 100 meter breed, ruim 40 meter hoog en met een debiet van ongeveer 200.000 liter per seconde.

In de buurt van Mývatn ligt de krater Hverfjall die net zo goed op de maan had kunnen liggen. In de stormwind loop ik hier de hele kraterrand rond waarbij je een mooi uitzicht hebt op de omgeving. Rond zonsondergang zien we silhouetten van diverse pseudokraters in het Mývatn meer en een aantal van de vele eenden die rond het meer verblijven.

Over episode 6

We keren terug naar het binnenland in het zuiden en verkennen eerst een deel van route F210. Gisteren heeft het hier hard geregend en door de nachtvorst was mijn auto dichtgevroren. ’s Morgens als de zon nog maar kort op is zijn de meeste mossen nog bevroren wat voor een aparte kleur zorgt.

In de buurt van Álftavatn is het landschap ontzettend gevarieerd. Elk kwartier dat je verder rijdt is zo verschillend dat het haast niet in je op te nemen is. De Markarfljót rivier moet in een paar stappen doorgestoken worden maar door de relatief lage waterstand vroeg in de morgen is dat geen probleem.

Op route F208 kom ik via een afslag bij Axlarfoss. Een mooie waterval in een canyon waar urenlang niemand te zien is. We maken een grote sprong naar Valagjá, een enorme krater die lijkt op een combinatie tussen de maan en mars. De ene kant van de krater is rood terwijl het landschap aan de andere kant alleen maar zwartgrijs is. Op de achtergrond zien we de Hekla vulkaan met eeuwige sneeuw.

Terug op route F210 komen we aan bij de brede rivier Hólmsá. Vanaf de kant is niet te zien hoe diep het hier is, en er lijkt best wat stroming te staan. Omdat ik al urenlang niemand tegen ben gekomen is de enige optie om te voet de smeltwater rivier te doorwaden en te zoeken naar de route. Ondanks dat het water niet te diep blijkt te zijn, blijven deze rivieroversteken met de auto spannend zo alleen. Na de oversteek komen we bij de zandvlakte Mælifellssandur.

Anderhalve week geleden reed ik hier in een flinke zandstorm, maar vandaag is het stralend weer. Deze zandvlakte kan vrij snel onder water lopen door smeltwater of regenwater wat via de gletsjer naar beneden komt, en verandert dan in drijfzand. Het weerbericht is dus best van belang hier. Nu het zand droog is kun je nog steeds niet hard rijden door alle geulen die het water erin heeft getrokken. We zien aan de linkerkant de grote Mýrdalsjökull gletsjer liggen. Daar blijven we een paar kilometer van verwijderd.

We gaan terug door de rivier Hólmsá en rijden een paar dagen later over de F225 richting de Hekla vulkaan. Alles is hier bedekt met grijs vulkaanstof en lava van de vele uitbarstingen van deze vulkaan. Eén krater valt in dit landschap enorm op: Rauðaskál. Ik beklim deze felgekleurde krater en voel me nietig in dit enorme landschap. Wanneer zie jij me pas in beeld verschijnen? Zo groots is het.

We eindigen met twee dashcam beelden. Een vrij diepe rivierdoorgang van de Bláfjallakvisl en een ander veel terugkomend beeld: schapen op de weg…

Over episode 7

Zo groots en imposant als episode 6 was, zo stil begint de dag bij het eerste ochtendlicht in de buurt van Drangsnes in het westen. Ook vanmorgen ben ik als allereerste van de camping vertrokken samen met de zon.

In het fjord Steingrímsfjörðúr staat er vrijwel geen wind, en in de weerspiegeling van de wolkenlucht zien we een grote groep eenden. Opeens is daar beweging in het water, en als grote verrassing kom ik een bultrug walvis tegen, heel dicht bij de kust. Een tijdlang kan ik deze volgen en verwonderd hiervan genieten. Het ene moment hangt de walvis relaxed in het water, het andere moment is deze druk in de weer. Na een diepe ademhaling en een laatste groet met de staart heb ik de walvis niet meer gezien. Steeds groter wordende kringen in het rustige water vormen het enige teken dat hier iets gebeurd is.

De zeehonden in hetzelfde fjord bleven wel lang liggen tussen het zeewier, terwijl vogels op de achtergrond naar elkaar roepen. Nadat ik een paar buien heb onderschept komen we aan in de westfjorden om naar de brede waterval Dynjandi te kijken. Onder deze waterval loopt het water verder naar het fjord via talloze andere watervallen. Het is begin september en op sommige plaatsen zie je hier al volop herfstkleuren.

Op het schiereiland Snæffelsness beklim ik de krater Eldborg in de vroege morgen. Deze krater en de kleinere daarnaast zijn al oud en grotendeels begroeid. Schapen grazen hier in de omgeving. We hebben uitzicht op de vulkaan Snæffel die op puntje van schiereiland ligt en jaarrond bedekt blijft met sneeuw.

Na een paar shots vanuit de westfjorden (waar ik maar kort kon blijven) rijden we via Snæffelsness naar beneden in het westen. We zien aan de ene kant van de berg Esja wolken ontstaan die aan de andere kant al weer oplossen. Na een vrij lange wandeltocht door enkelhoge blubber kom ik in de regen aan bij de mooie Brúarfoss watervallen. Een plek om nog eens naar terug te keren.

Over episode 8

De laatste episode alweer, maar wel een met vele hoogtepunten voor mij. Vannacht heb ik overnacht bij Hveravellir en had de wekker vroeg gezet. De zon is er 5 minuten geweest voordat het dichttrok en het weer verslechterde. Juist deze laagstaande zon zorgt voor mooi licht in dit geothermisch gebied. Een furmarole blaast stoom onder hoge druk de lucht in terwijl je in de verte een hoek van de gletjser Hofsjökull ziet liggen. Overal zijn bronnen met kokend water, stoombellen en allerlei mineraalafzettingen. Toch groeien ook hier allerlei grassen en mossen.

Via de Kjalvegur route rijden we verder. De lucht kleurt al door de zon die straks ondergaat. We schakelen over naar de dashcam en maken iets mee van de slechte wegcondities. Urenlang door elkaar gerammeld worden hoort bij de binnenland wegen. Iets vaker stoppen om even bij te komen is wel aan te raden…

Een paar dagen later komen we kort voor zonsondergang aan bij Kerlingarfjöll. Deze bergketen ligt rond de 1450m hoog, en bevat de bijzondere combinatie van eeuwige sneeuw, gletsjers, geothermie, rhyoliet bergen, mineraalafzettingen enzovoorts. Een van de meest waanzinnige landschappen die ik ben tegengekomen. Vele wandelroutes lopen hier doorheen, maar door het voorspelde extreme weer moet ik ’s morgens vroeg maken dat ik hier wegkom. Intussen is dan alles gehuld in een dikke mist en komt de volgende storm alweer opzetten.

Over magische plekken gesproken, de waterval Aldeyjarfoss is er een om nooit meer vergeten. Urenlang heb ik hier zitten kijken naar de kleur van het water, de watervallen, de bijzondere basaltstructuren en de wolkenluchten. Als magma afkoelt onder bepaalde condities, split de nieuwe rots in zeshoekige zuilen. Dit is natuurkundig de meest efficiënte manier om warmtestress kwijt te raken. Afhankelijk van de richting waarin het magma stroomde zijn de zuilen verticaal, horizontaal of in alle richtingen verdeeld. We vliegen in een lang shot door het canyon heen om alles in je op te kunnen nemen.

Deze reis is nu ten einde, maar een andere reis zal verder gaan. Benieuwd wat het volgende beeld zal zijn…